ELEKTROWNIA TEATRU MIEJSKIEGO
Elektrownię Teatru Miejskiego przy Placu św. Ducha, jedną z najstarszych krakowskich elektrowni, a zarazem drugą elektrownię teatralną na ziemiach polskich, wybudowano w 1893 r. Budowlę tę, podobnie jak i główny gmach teatru, zaprojektował Jan Zawiejski. Elektrownia produkowała prąd do 1906 roku.
Budynek, wzniesiony w stylu secesyjnym, krył w swoim wnętrzu zarówno elektrownię i urządzenia do produkcji energii, jak i znaczną część komina. Przez część ówczesnej opinii publicznej budynek ten krytykowany był za pretensjonalność — zbudowany na podobieństwo willi, mieścił w sobie wszak urządzenia techniczne, uważane za banalne ze względu na swój utylitaryzm. Dla niektórych jednak podobnie jak Teatr Miejski, który w 1909 r. nazwano Teatrem Słowackiego, elektrownia była przybytkiem magicznym, stąd nazywano ją też Domem Machin.
Urządzenia do wytwarzania prądu elektrycznego dostarczyła i zamontowała firma Františka Křizika z Pragi czeskiej, ta sama, która później uruchomiła dla Kolei Północnej elektrownię na stacji kolejowej w Płaszowie w 1898 r. oraz elektrownię komunalną w Podgórzu w roku 1899 r. Urządzenia zamontowane w elektrowni — silniki i prądnice sprowadzone przez firmę Křizika, wyprodukowane zostały przez firmę Langenbold z Frankfurtu. Wytwarzany prąd stały wykorzystywano do oświetlenia sceny i wnętrz teatru oraz do pracy hydroforu wewnętrznego wodociągu i sieci przeciwpożarowej, a nadwyżki prądu odsprzedawano dla innych krakowskich teatrów.
Elektrownia pracowała do 1906 r., kiedy to do teatru doprowadzono energię elektryczną wytwarzaną w nowo uruchomionej Elektrowni Miejskiej na Kazimierzu. Obecnie w budynku mieści się Scena Miniatura Teatru Słowackiego.
Szerzej:
W. Brzoskwinia, Krakowskie elektrownie /w:/ 100-lecie energetyki w Krakowie – katalog wystawy w Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie, Kraków 2004